CEMAL SAIT TOLLU

Portrem (sanatcinin kendi portresi), 1933, Tuv.Uz.Ygb, 72.5x54cm, Istanbul Resim ve Heykel Muzesi


Cemal Sait Tollu bolumumuz, GALERI B 'nin 1996 yilinda Cemal Sait Tollu anisina duzenledigi ve Prof. Adnan Coker, Nur Kocak, Nevin Tollu'dan olusan ekip tarafindan hazirlanan,
yine bu sergiye ait katalogdan yararlanilarak yapilmistir.
Boyle bir katalogun ve sitemizdeki bu bolumun olusmasina direk ve dolayli yoldan katkisi olan tüm kisilere, kuruluslara ve Tollu Ailesine, sanatsever insanimiz adina tessekkur ederiz.


CEMAL SAIT TOLLU
(Istanbul 1899 - Istanbul 1968)

Turk Ressam.

1919 yilinda Sanayi-i Nefise Mektebi (Guzel Sanatlar Akademisi)'ne girdi. Ancak Kurtulus Savasi'na katilmasi nedeniyle okula bir sure ara verdi. 1926 yilinda Istanbul'a dondu ve Akademi'deki ogrenimine kaldigi yerden devam etti. Mayis 1926'da Orta Mektep Resim Ogretmenligi sinavini besincilikle kazandi ve 1927'de Elazig Erkek Muallim Mektebi'nde resim ogretmenligine basladi. Ayni yil Turk Sanayi-i Nefise Birligi Resim Subesi 11. Galatasaray Resim Sergisi'ne dort yapitiyla katildi.

1928'de Paris'e gitti ve ailesinin maddi destegiyle dort yil boyunca yurt disinda yasadi. 1 Ekim 1928'de Paris'te Andre Lhote Atolyesi'nde resim calismaya basladi. Bir yil sonra Paris'ten Turk Sanayi-i Nefise Birligi Resim Subesi 6. Ankara Sergisi'ne bes yapitiyla katildi. Paris'teki calismalari arasinda Oturan Ciplak (1929, Ahmet Tollu'da), Notre-Dame Katedrali'nin Yaratiklari (1929, Guniz Sevincli'de), Yari Ciplak (1929, Ankara Resim ve Heykel Muzesi), Kedili Ciplak (1929, Ahmet Tollu'da), Aynali Ciplak (1930, Ahmet Tollu'da), Sedirde Ciplak (1930, Ahmet Tollu'da), Siyah Elbiseli Kadin (1930, Ahmet Tollu'da), Percemli Kadin (1930, Ahmet Tollu'da), Kirmizi Elbiseli Kadin (1930, ozel koll.), Bahcede Dinlenen Kadin (1931, ozel koll.), Koltukta Oturan Ciplak (1931, T.****** Kolleksiyonu), Iki Ciplak (1931, ozel koll.) ve Yatan Ciplak (1931) adli eserleri sayilabilir.

1931 yilinda Colarossi Ozel Akademisi Marcel Gimond Atolyesi'nde heykel calisti ve Mustakil Ressamlar ve Heykeltraslar Birligi'nin 4. Istanbul Sergisi'ne alti yapitla katildi. Ayni yil resim bilgisini gelistirmek amaciyla Munih'te, Hans Hofmann'in Atolyesi'nde 'Analitik Desen' calismalari yapti. Hofmann, analiz, plan, deformasyon, espasta cizgi ve volum gibi Cezanne ve Kubizmin baslica bicimsel sorunlarini atolye ogretimine tasimaktaydi. Tollu'nun Hofmann ile calismasi, dogadan etutlerinde nesneyi yalnizca yuvarlatmayi ongoren anlayisa karsi cikmakta onu cesaretlendirmistir. Oturan Ciplak cesitlemeleri, Kadin Basi ve Erkek Basi (1931, fuzen, Istanbul Resim ve Heykel Muzesi) gibi fuzen calismalari bu doneme aittir. Bu calismalar iki yil sonra Istanbul'da ilk D Grubu sergisinde sergilenecektir.

Cemal Tollu, daha sonra Paris'e geri dondu. 1932'de Fernand Leger Atolyesi'nde 3,5 ay resim, Louis Marcoussis Atolyesi'nde 2 ay gravur, l'Academie Moderne'de desen ve gravur, L'Academie Scandinave'da Marcel Gromaire'in Atolyesi'nde 5,5 ay yagliboya ile desen ve L'Academie Scandinave'da Charles Despiau'nun Atolyesi'nde ise heykel egitimi gordu. Sanatci burada renksel, boyasal ve tonal etutlerle birlikte desen, gravur ve heykel calismalarini da surdurdu. Ayakta Ciplak (1932, ozel koll.), Yatan Ciplak (1932, ozel koll.), Kucuk Balerin (1932, fuzen, Istanbul Resim ve Heykel Muzesi), Koltukta Oturan Ciplak (1932, Ahmet Tollu'da), Basortulu Kadin (1932, Ahmet Tollu'da), Cocuklu Kadin (1932, Ahmet Tollu'da), Oturan Ciplak (1932, Istanbul Resim ve Heykel Muzesi), Ciplak Modelden Iki Etut (1932, fuzen, Istanbul Resim ve Heykel Muzesi, ilk D Grubu sergisinde yer aldi) ve Heykelli Ciplak (1932, gravur, ozel koll.) adli yapitlarini bu donemde gerceklestirdi. Mustakil Ressamlar ve Heykeltraslar Birligi'nin 5. sergisine bir eseriyle katildi.

Daha sonra Turkiye'ye geri dondu. Erzincan Askeri Orta Mektebi'nde 1932-35 arasi resim ogretmenligi yapti. 1932 yilinda Elazig'da ilk kisisel sergisini acti. Ismi sonradan Anadolu Medeniyetleri Muzesi olan Ankara Arkeoloji Muzesi'nde yonetici olarak gorev aldi. Muzedeki Hitit yapitlari, sanatinda yoresel heykelsi bicimlerin katkisini yonlendirmekte etkili oldu.

1933 yilinda sanat yazilari yazmaya basladi. Yazilari bircok dergi ve gazetede duzenli olarak yayinlandi. Ayni yil Turk Sanayi-i Nefise Birligi'nin Resim Subesi 17. Galatasaray Sergisi'ne Zeki Faik Izer'le birlikte katildi. Sergiye on yapit sundu ve olumlu elestiriler aldi. Boylece D Grubu'nun temelleri atilmis oldu. Eylul 1933'de Zeki Faik Izer, Nurullah Cemal Berk, Zuhtu Muridoglu, Elif Naci, Abidin Dino ve Cemal Tollu biraraya gelerek D Grubunu kurdular. Bundan bir ay kadar sonra D Grubunun desenlerden olusan ilk sergisi Beyoglu'nda bir sapka dukkaninda acildi. Cemal Tollu, bu sergiye otuz eserle katildi. Bu sergi Turkiye'de para odemeden gezilen ilk sergi olmustur. Kolsuz Elbiseli Kadin (1933), Kolu Dayali Kadin (1933, Istanbul Resim ve Heykel Muzesi), Sacide Hanim (1933, Adnan Coker Kolleksiyonu) ve Kendi Portresi (1933, ay.yer) gibi eserleri ayni donem icinde sayilabilir.

Tollu, 1934'de D Grubu 2.Plastik Sanatlar Sergisine, Alfabe Okuyan Koyluler (1933, Istanbul Resim ve Heykel Muzesi) ve Bir Ogretmenin Portresi (1933, ay.yer) adli eserlerinin de bulundugu dokuz resimle katildi. Ayni yil gerceklestirilen D Grubu 3.Plastik Sanatlar sergisi'ne cesitli portreler ve Erzincan'da yaptigi peyzajlarla, D Grubu 4.Plastik Sanatlar Sergisi'ne ise dort resimle katildi.

1935 yilinda ismi sonradan Anadolu Medeniyetleri Muzesi olan Ankara Arkeoloji Muzesi'nde yonetici olarak gorev aldi. Burada Kazibilim ve Sumeroloji uzerinde calisti. Mezopotamya ve Hitit sanatini yakindan inceledi. Muzedeki Hitit yapitlari, sanatinda yoresel heykelsi bicimlerin katkisini yonlendirmekte etkili oldu. Ayni yil D Grubu 5.Plastik Sanatlar Sergisi'ne katildi.

Sanatci, D Grubu uyeleriyle birlikte 1936'da Guzel Sanatlar Akademisi salonlarinda duzenlenen 'Yarim Asirlik Turk Resim ve Heykeli' sergisine katildi. Ayni yil D Grubu 6.Plastik Sanatlar Sergisi'ne alti resim verdi.

Daha sonra Guzel Sanatlar Akademisi Resim Bolumu ogretmenligine atanan Tollu, Leopold Levy'nin yardimcisi oldu. Evlendi. 1937'de 1.Birlesik Resim ve Heykel Sergisi ya da Turk Salonu'na bes eserle katildi. Bir yil sonra degisik sanatci orgutleriyle bagimsiz sanatcilari biraraya getiren 2.Birlesik Resim ve Heykel Sergisi'ne katildi. Ayni donemde yaptigi yurt gezileri sirasinda Gri Gokyuzu (1937, Ankara Resim ve Heykel Muzesi), Tarlalar (1937, Istanbul Resim ve Heykel Muzesi), Kisa Girerken (1938, Ahmet Tollu'da), Limonlu Naturmort I, II (1938, Ahmet Tollu'da), Savarona (1938, Zeki Kiral Koll.), Tepedeki Kasaba (1938, Ahmet Tollu'da), Ilgin Agaci (1938, Ottova), Antalya'da Agacli Bir Kose (1938, Istanbul Resim ve Heykel Muzesi) gibi manzara resimleri yapti.

1939'da D Grubu 7.Plastik Sanatlar Sergisi'ne Antalya'da yaptigi peyzajlarla katildi. 1940'da 2.Devlet Sergisi'nde Kompozisyon adli yapitiyla ikincilik, 1941'deki 3.Devlet Sergisi'ndeyse Sonbahar adli yapitiyla birincilik odulu kazandi. 1940'daki D Grubu 8.Plastik Sanatlar Sergisi'ne desen agirlikli eserlerle, 1941'deki sergiye de Yalova'da Agacli Yol adli peyzajla katildi. Yasami boyunca Devlet Resim ve Heykel Sergilerine 1942, 1951. 1952 ve 1957 yillari disinda aksatmadan katildi. 1943 yilinda Bursa Halkevi'nde kisisel bir sergi acti ve konferans verdi.

D Grubu 1939-45 yillari arasinda Akademi'de bes sergi gerceklestirdi. Bunlar D Grubunun 7., 9., 10., 11. ve 14. sergileriydi. D Grubu uyeleri Akademinin cesitli bolumlerine hoca olarak atandi. Boylece guvenilen sanatsal degeri sarsan D Grubu uyeleri Guzel Sanatlar Akademisi'nde gorevlendirilerek kurumsallasmaya ilk adimi attilar. Tollu bu donemlerde Iki Agac (1940, Ankara Resim ve Heykel Muzesi), Beyaz At-Araba Atlari (1940, ozel koll.), Manisa'dan Manzara (1941, Is Bankasi koll.), Harman (1941, Zeki Kiral koll.), Kir Kahvesi (1941, ozel koll), Bahcede Okuyan Kadin (1941, ozel koll.), Kendir Soken Kadinlar (1942, ozel koll.), Koza Satan Koyluler (1943, ozel koll.), Kirmizi Elbiseli Cingene (1943, Ahmet Tollu'da), Saci Orgulu Kadin (1945, Istanbul Resim ve Heykel Muzesi), Urgup'te Bag Bozumu (1945, Tekel Genel Md. koll.), Manisa'nin Kurtulusu (1945, Milli Savunma Bakanligi) gibi pek cok unlu eserini gerceklestirdi. Bu arada babasinin, annesinin ve oglunun portrelerini yapti.

1946 yilinda Paris ve 1947'de Londra'da duzenlenen Cagdas Turk Sanati Sergileri'ne ve 1948'de Amsterdam'da yapilan Turk Resim Sanati Ulusal Sergisi'ne katildi. Ayni yil Fransiz Konsoloslugu salonlarinda kisisel bir sergi acti. 'Yirmi Yillik Resim Sergisi' adli bu retrospektif etkinlikte, 1928-1948 yillari arasinda yaptigi 76 eseri yer aldi.

1947'de Ankara Opera Binasi Fuayesine yaptigi 'Muzik, Dans, Tiyatro Allegorisi' adli duvar resmiyle Birincilik odulu aldi. Ayni donemde Saman Kayigi (1947, Milli Kutuphane koll.), Koza Hani (1949, Bursa Is Bankasi'nda), Canakkale Savasi (1949, Istanbul Deniz Muzesi), Bodrum'da Sunger Avcilari (ozel koll.) gibi bircok basyapit gerceklestirdi.

1950'de Atina'daki 'Atina'da 24 Cagdas Turk Ressami' etkinliginde 3 yapiti yer aldi. Bir yil sonra dort yil aradan sonra biraraya gelen D Grubu uyelerinin gerceklestirdigi 16. sergiye katildi. 1954'de Yapi Kredi Bankasi'nin duzenledigi yarismada Istihsal-Uretim (1954, Is Bankasi koll.,Ankara) adli eseriyle altinci oldu. 1956'da 28.Venedik Bienali'ne, 1957'de Edinburg Sergisi'ne, 1958'de 29.Venedik Bienali'ne katildi. Ayni yil Pakistan'da ve Charleroi'da duzenlenen 'Sanat ve Is' resim sergisiyle Lugano ve Viyana'daki Siyah/Beyaz sergilerine katildi.

Hatay'da Portakal Bahcesi (1953, dekoratif pano, Ahmet Tollu'da), Coban ve Tiftik Kecileri (1955, Istanbul resim ve Heykel Muzesi), Toprak Ana (1956, ay.yer), Eti Firtina Tanrisi (1956, ozel koll.), Deve Guresleri (1956, Turkiye Buyuk Millet Meclisi'nde), Ekin (1956, Izmir Resim ve Heykel Muzesi'nde), Mevleviler (1958, Istanbul Resim ve Heykel Muzesi) gibi pek cok eseriyle pek cok sergiye katildi. Tollu, 1960 yilinda acilan D Grubu 17. Sergisi'ne de katildi. Dokuz yildir sergi acmayan grup uyelerinin bu son birlikteligi ceyrek yuzyilin birikiminin urunuydu. Sanatcilar bir daha D Grubu adini kullanarak yapitlarini sergilemediler. 1960'da Tollu 21.Devlet Sergisi'nde Hasat adli tablosuyla birincilik odulu kazandi. Daha sonra yapitlarini Bagdat Sergisi'yle Tunus Uluslararasi Resim Sergisi'nde ve 1962'de Tahran ve Karaci'deki 'Cagdas Turk Resmi' sergisinde sundu. 1963 yilinda Sao Paulo Bienali'ne, 1964'de Paris ve Frankfurt'ta acilan Cagdas Turk Sanati sergilerine, Bruksel, Berlin, Viyana ve Roma'daki sergilere gonderdi.

1964 yilinda Devlet Guzel Sanatlar Akademisi'nden emekli oldu. Sanatcinin son yapitlari arasinda Pancar Tarlasi (1963, Istanbul Resim ve Heykel Muzesi), Timar (1964, Ahmet Tollu'da), Manisa Yangini (1964, Seyman Erkilic koll.), Pamuk Toplayanlar I, II (1964-65), Pastirmacilar (1965, Nevhiz Pak koll.), Koyluler ve Koyunlar (1965, Akbank koll.), Naturmortlu Bodrum (1966, Ahmet Tollu'da) adli tablolari sayilabilir. 1967 yilinda Akademi salonlarinda sanatcinin butun donemlerini kapsayan genis bir sergi duzenlendi ve 1968 yilinda kisa bir hastalik doneminden sonra sanatci yasamini yitirdi.

Cemal Tollu'nun Mitoloji (1957) isimli bir ders kitabi ve Seker Ahmet Pasa uzerine gerceklestirdigi bir monografi (1967) bulunmaktadir.

Tollu'daki heykelsi formlarin temelinde, bicimciligi yatay ve dikey cizgilerin uyumunda, hacimsel tasarimda goren bir anlayis butun yasami boyunca egemen olmustur. Cemal Tollu, bu anlayisi sanatinin gecirdigi evrimle baglantili olarak, herhangi bir kesilmeye meydan vermeden, inancla uygulamistir. Sanatcinin olumunden sonra 1978'de, 1983'de ve 1986'da Cemal Tollu Resim Sergisi duzenlenmis ve ayrica 1983'de duzenlenen D Grubu 50.Yil Resim ve Heykel Sergisi ile 1988'de duzenlenen Mustakiller ve D Grubu Sergisinde Cemal Tollu'nun yapitlari yer almistir.[code]